حمله ترکیه به کردها و دیاسپورای شمال سوریه - سفر به تایلند

به گزارش خبرنگاران، صباح یوسفی، کارشناس مسائل خاورمیانه، در یادداشتی درباره حمله ترکیه به شمال سوریه نوشته است: این وضعیت با آغاز بحران داخلی سوریه و تقسیم جامعه این کشور به دو بخش نیروهای مخالف و موافق حکومت مرکزی در 15/3/2011 دگرگون شد. در این دوره به وجود آمدن خلاء قدرت و ضعف حکومت مرکزی و در نتیجه بحران داخلی، زمینه ساز قدرت گیری کردها و ایجاد سیستم خودمختار دموکراتیک در قالب سه کانتون کوبانی، جزیره و عفرین در مناطق کردنشین شمال سوریه شد و این وقایع منجر به دستیابی به موفقیت چشمگیری در پیگیری مطالبات و خواسته های آنها نسبت به قبل از آغاز بحران شد.

این موفقیت وقتی زیاد مورد توجه نهاده شد که دنیا بر مبارزه کردها علیه تروریست های داعش (با شیوه جدیدی از مبارزه و حضور ویژه زنان در جنگ کوبانی) که در اوج قدرت بودند، متمرکز شد؛ همین مسئله منجر به توجه ویژه کشورهای غربی به کردها در راه مبارزه با داعش شد و آنها را به یکی از متحدین غرب در این راه تبدیل کرد.

قدرت گیری کردهای سوریه در نزدیکی مرز ترکیه و وجود همجواری با مناطق کردنشین این کشور در کنار پیشینه و پیوند تاریخی مردمان دو سوی مرز باعث حساسیت ترکیه نسبت به تحولات این منطقه از سوریه و موضع گیری آن بر اساس راهبردها و منافع خود شد، به طوری که به شدت با حکومت خودمختار این منطقه به مخالفت پرداخت و آن را وابسته به گروه های تروریستی نامید.

این مخالفت ها منجر به مجموعه عملیاتی به نام شاخه زیتون توسط ترکیه شد که در چارچوب آن، آنکارا به دنبال فروپاشی و تغییر سیستم برآمده در نتیجه خلاء قدرت در مناطق کردنشین سوریه بود و خواهان ایجاد منطقه امن خود در این منطقه شد.

با این حال آغاز عملیات جدید تحت عنوان چشمه صلح از سوی آنکارا به بهانه برقراری صلح را می توان نتیجه ناکارآمدی و شکست سیاسی اردوغان در داخل ترکیه از یک طرف و مسائل و تورم مالی دولت وی عنوان نمود. یکی از دلایل حمله اردوغان را می توان کوشش برای منحرف کردن افکار عمومی و کاهش فشار داخلی بر دولت خود به ویژه پس از شکست در انتخابات شهرداری ها و از دست دان شهرهای استراتژیک و همچنین متحدین و یاران قدیمی دانست.

هدف اردوغان از عملیات کنونی به نوعی همراه کردن کمالیست ها و افکار عمومی و متعصب ترکی با خود در جهت کسب مآغازیت از دست رفته پس از انتخابات است. سیاست های وی با حذف مخالفین اردوغان در ترکیه و تبدیل وی به مرد اول ترکیه در فضای بسته در جهت ایجاد امپراتوری خود در قالب نوعثمانی گرایی و به خطر انداختن سیستم دموکراسی این کشور منجر شده است.

دولت اردوغان می خواهد با ایجاد منطقه حائل در شمال سوریه، چندین میلیون پناهنده سوری که عموم آنها اعراب و مخالفان دولت بشار اسد هستند را در بخش های کردنشین مستقر کند و با دیاسپورا (جوامع دور از وطن) کردن و آواره کردن مردمان بومی این منطقه به کوچ اجباری آنها و تغییر دموگرافی منطقه دست زند به نوعی که ترکیب جمعیتی این منطقه دگرگون و به حذف منطقه ای و اکثریتی مناطق کردنشین به سان سیستمی که در کرکوک عراق توسط صدام پیاده شد، منجر شود.

هدف بلندمدت از این کار نیز حذف منطقه ای به نام کردستان سوریه و تبدیل آن به کانون نفوذ ترکیه است و شاید در نهایت اشغال آن به مانند تجزیه اسکندرون (هاتای) و جدا کردن آن از سوریه در راستای توسعه اراضی خود باشد.

از سوی دیگر تنها ماندن کردها در سوریه، تبدیل آنها به سپر بلا، استفاده ابزاری از نیروهای کُرد در جنگ داعش و عدم حمایت آمریکا و به تعبیری فرو کردن خنجر از پشت توسط این کشور به هم پیمانان خود بر اساس سیاست های نامشخص و آشفته ترامپ، منجر به آسیب پذیری بیشتر کردها و گشودن راهی برای امیال توسعه طلبانه اردوغان در سوریه شده است، لذا در شرایط کنونی یکی از راه های مهم و حیاتی برای کردها تجدید نظر در سیاست های خود و اتخاذ سیاستی استراتژیک در پاسخگویی به شیوه عمل آمریکا و مبارزه با ترکیه در یک جنگ نابرابر است که آن هم همگرایی با دولت اسد و بازگشت به حکومت مرکزی در چارچوب گفتمانی درون ملتی است.

همانطور که اشاره شد سیاست خارجی آمریکا و دولت ترامپ مبتنی بر استفاده از کردها به عنوان یک متغیر وابسته در جنگ و استفاده ابزاری از آنها بود لذا بازگشت کردها به حکومت مرکزی در این موقعیت و ورود نیروهای ارتش سوریه به مناطق کردنشین و در دست دریافت دوباره حاکمیت آن نه تنها یک بازی برد - برد برای حکومت مرکزی و هم پیمانان آن از یک طرف و کردها از طرف دیگر است، بلکه باعث افزایش فشار بر ترکیه تحت عنوان متجاوز و جلوگیری از نفوذ آن و تغییر دموگرافی منطقه خواهد بود.

در همین حال، در شرایط کنونی وارد شدن به جنگی نابرابر با تمام قوا با ترکیه که یکی از قدرتمندترین ارتش های ناتو را در اختیار دارد، می تواند باعث مرگ آرمان های حاکمیت خودمختار منطقه کردنشین سوریه و بازگشت به نقطه صفر و حتی بدتر از قبل که همان فروپاشی ساختار قومیتی و دیاسپورا کردن منطقه است، شود.

لذا در این شرایط مذاکره با دولت مرکزی و کوشش برای حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات در قالب مذاکره سوری-سوری میتواند یکی از سیاستهای مهم و استراتژیک کردها برای عبور از این بحران باشد.