برترین بسته بندی برای خرما صادراتی چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟ - سفر به تایلند

شاهد هستیم که فراوریات مرتبط با خرما در نقاط مختلف کشور، از جمله شهرهایی مانند آبپخش در استان بوشهر، به نحوی گسترده در بازار عرضه شده و حتی آثار ثبت ملی را در پی داشته اند. این روند که همگام با تغییر سلیقه مصرف نمایندگان شکل می گیرد، پیش بینی می شود در آینده نزدیک به یکی از صنایع ممتاز در حوزه مواد غذایی بدل شود.

آیا محصولات خرمایی بسته بندی ویژه ای احتیاج دارند؟

با توجه به اینکه کشور ما پس از مصر، دومین فراورینماینده خرما در دنیا است، تنوع محصولات ما نیز بی نظیر است که هر کدام بسته بندی و سورتینگ خاص خود را می طلبند. به عنوان مثال، از محصوالتی مانند رطب که دارای رطوبت باال و شیره فراوان هستند تا خشکبارهای لوکسی مثل خرمای پیاروم هر یک احتیاجمند رویکرد متفاوتی در بسته بندی هستند. محصوالت تک دانه خرما، برای حفظ کیفیت و جلوگیری از نفوذ رطوبت، به دستگاه های ویژه بسته بندی و چاپ هایی مقاوم در برابر رطوبت احتیاج دارند. بعلاوه در زمینه صادرات، استفاده از بسته بندی های مقاوم و استاندارد اهمیت ویژه ای دارد تا در حمل و نقل دچار آسیب نشوند.

صنعت چاپ و بسته بندی کشور به خوبی می داند که هر قلم از محصولات خرما در کجا باید بسته بندی شود و چه فناوری ای باید به کار رود. البته هنوز فاصله زیادی داریم تا به یک بسته بندی ایده آل در سطح دنیای دست پیدا کنیم، اما تمامی تالش ها به وسیله انجمن ها، آموزش های تخصصی و فعالیت های میدانی در حال اجرا است تا به روزترین روش ها در این زمینه اعمال شود.

ما در صنعت خرما با سه نوع اصلی خرما سروکار داریم: خرمای نرم، خرمای نیمه خشک و خرمای خشک.

هر کدام از این انواع، شرایط نگهداری و بسته بندی خاص خودشان را دارند. برای خرمای نرم که رطوبت بیشتری دارد، از بسته بندی هایی مثل چاپ جعبه یا چاپ کارتن استفاده می کنیم که خاصیت عدم جذب در رطوبت دارند، چون این نوع خرما معمولا کانتینرهای یخچال دار صادر می شود و باید در طول حمل ونقل کیفیتش حفظ شود. اما برای خرمای خشک که احتیاجی به نگهداری در یخچال ندارد، بسته بندی ساده تری مثل کارتن های معمولی یا ظروف پلیمری که استانداردهای اولیه را داشته باشند کافی است. خرمای نیمه خشک هم چیزی بین این دو است و بسته بندی اش باید تعادلی بین کنترل رطوبت و مقاومت ایجاد کند.

انتخاب نوع بسته بندی علاوه بر نوع خرما، در به بازار هدف هم بستگی دارد. مثال بازارهای اروپایی یا ژاپن که استانداردهای سخت گیرانه ای دارند، ممکن است از بسته بندی های پیشرفته تر مثل بسته بندی های گیاهی استفاده کنیم که هم با محیط زیست سازگار باشند و هم کیفیت محصول را تضمین نمایند. این در حالی است که برای بازارهایی مثل حوزه خلیج فارس، بسته بندی های بزرگ تر و مقاوم تر ترجیح داده می شود. در کل، نوع خرما، اندازه رطوبتش و الزامات بازار مقصد مشخص می نمایند که چه بسته بندی ای مناسب تر است تا هم محصول تازه بماند و هم استانداردهای بهداشتی و قانونی رعایت شود

برترین بسته بندی برای بازارهای صادراتی مثل خاورمیانه، اروپا یا آسیا چه تفاوت هایی دارد؟

هر بازار هدف الزامات خاص خود را دارد. به فرهنگ و عادات مصرفی آن که عمدتا منطقه بستگی دارد. به عنوان مثال، در اروپا بسته بندی های کوچک تر با طراحی های مینیمال و مدرن هوادار دارند، چون هم به مصرف خانوارها متناسب است و هم قیمت ها در این سبک کنترل شده تر است. اما در حوزه خلیج فارس، بسته بندی های بزرگ تر با طراحی های سنتی تر ترجیح داده می شود. بازارهای شرق آسیا مثل ژاپن یا کره جنوبی هم استانداردهای سخت گیرانه تری دارند و به کیفیت مواد اولیه و جذابیت بصری اهمیت زیادی میدهند. ما برای صادرات به این منطقه ها، ابتدا مطالعه بازار انجام می دهیم تا احتیاجهای هر منطقه را شناسایی کنیم.

آیا بسته بندی های پلیمری و پلاستیکی هنوز غالب هستند یا به سمت بسته بندی های کاغذی، گیاهی یا زیست تخریب پذیر حرکت نموده اید؟

در حال حاضر، بسته بندی های پلیمری و پالستیکی همچنان در صنعت خرما غالب هستند، چون هم هزینه کمتری دارند و هم فراوریشان در داخل کشور راحت تر است. با این حال، به علت ممنوعیت های زیست محیطی در بعضی بازارها مثل اروپا، حرکت به سمت بسته بندی های گیاهی و زیست تخریب پذیر شروع شده است. بعضی شرکت های ایرانی این نوع بسته بندی ها را استفاده می نمایند، اما هنوز به صورت گسترده فراگیر نشده و به علت هزینه های بالا و محدودیت های فنی، با چالش هایی روبرو هستیم.

آیا استانداردهای خاصی برای انتخاب مواد اولیه بسته بندی، مثل مقاومت در برابر رطوبت یا نور، مشخص نموده اید؟

بله، در ایران استانداردهای ملی برای بسته بندی خرما تدوین شده که به وسیله سازمان ملی استاندارد و سازمان غذا و دارو مشخص می شوند. این استانداردها شامل الزامات فیزیکی مثل مقاومت در برابر رطوبت و نور و بعلاوه الزامات بهداشتی است. برای مثال، بسته بندی خرمای نرم باید رطوبت را جذب نکند، در حالی که خرمای خشک به شرایط ساده تری احتیاج دارد. شرکت های بسته بندی موظف اند این استانداردها را رعایت نمایند.

آیا استانداردهای ملی یا بین المللی خاصی مثل ISO یا استانداردهای حالا برای چاپ و بسته بندی خرما احتیاج است؟

شرکت های ایرانی از استانداردهای ملی پیروی می نمایند و بعضی نیز استانداردهای بین المللی مثل ISO را دریافت نموده اند. برای صادرات به کشورهای مسلمان، علامت حلال که به وسیله سازمان ملی استاندارد صادر می شود، روی بسته بندی ها درج می شود. البته خرما به خودی خود محصولی حلال است و الزام خاصی در این زمینه ندارد، اما شرکت های صادراتی برای تکمیل مدارک و جلب اعتماد مشتری، این نشان را اضافه می نمایند.

چرا بعضی از جعبه های خرما علامت سیب سلامت ندارند؟

این مشکل به واحدهای فراوریی کوچک و بدون مجوز برمی شود که به صورت زیرپله ای فعالیت می نمایند. این واحدها محصولات خود را بدون رعایت استانداردها و بدون عالمت سیب سلامت به بازار عرضه می نمایند. متأسفانه نظارت کافی بر فروشگاه های کوچک و سوپرمارکت ها وجود ندارد و فقط فروشگاه های زنجیره ای تحت نظارت هستند. انجمن ملی خرما بارها از سازمانهای مربوطه درخواست نموده تا این موضوع را جدی تر پیگیری نمایند، چون این مسئله به کیفیت کلی صنعت لطمه می زند.

آیا از فناوری های نو مثل چاپ دیجیتال، هوشمندسازی بسته بندی یا بارکدهای اختصاصی در این صنعت استفاده می شود؟

بعضی شرکت های ایرانی که به بازارهای پیشرفته مثل اروپا یا ژاپن صادرات دارند، از چاپ دیجیتال و بارکدهای اختصاصی استفاده می نمایند. بعلاوه طرح هایی برای هوشمندسازی بسته بندی با QR کد در جریان است که اطلاعاتی مثل منشأ خرما و تاریخ منطقه ها جنوبی مثل خوزستان و کرمان فعال هستند که هم در فراوری ظروف پلیمری و هم جعبه های کارتنی پیشروند.

هزینه های چاپ و بسته بندی چه سهمی از قیمت نهایی خرما را تشکیل می دهد؟

این اندازه به بازار هدف بستگی دارد. در بازار داخلی، هزینه های بسته بندی و چاپ بین 10 تا 20 درصد قیمت نهایی است، اما در بعضی بازارهای صادراتی که استانداردهای بالاتری دارند، این سهم می تواند تا 50 درصد هم برسد. هرچه بسته بندی پیشرفته تر باشد، هزینه ها هم افزایش می یابد