زندگی پس از حبس - سفر به تایلند

این خلاصه ای از مستند تکان دهنده خط باریک قرمز است که بعد از اکران سینمایی و اجرا در تئاتر فجر قرار است در 40 قسمت از شبکه مستند روانه آنتن گردد؛ مستندی که به لحاظ ساختار و موضوع ناب است و مسلما می تواند بینندگان را درگیر کند.

این مستند که به کارگردانی فرزاد خوشدست قرار است روزهای شنبه ساعت22 از شبکه مستند روانه آنتن گردد، بر پایه تئوری سایکودرام و با هدف تئاتردرمانی ساخته شد و فراوری آن به مدت پنج سال به طول انجامید.

این اثر پس از رونمایی در سی وهفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر توانست به عنوان اولین مستند ایرانی جایزه نتپک را دریافت کند.

اکران و بازتاب های این مستند سینمایی باعث شد سال 99 یک نوجوان که در کانون اصلاح و تربیت به جرم قتل حکم اعدامش صادر شده بود، نجات پیدا کند. خط باریک قرمز، اثری است که در کانون اصلاح و تربیت تهران (زندان نوجوانان خلافکار) ساخته شده است.

نمایش این اثر در قالب فیلم در دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران با استقبال استادان و دانشجویان روبه رو شد. نمایش های دیگر این فیلم در کمپ ها و زندان های مختلف نیز بازخوردهای مثبتی داشت. در این اثر توماج دانش بهزادی در نقش مربی بچه ها بازی می نماید.

همچنین هنرمندان و ورزشکارانی همچون فرهاد اصلانی، هنگامه قاضیانی،مجتبی جباری و... حضور دارند. با فرزاد خوشدست، کارگردان و یکی از تهیه نمایندگان کار و توماج دانش بهزادی، بازیگر نقش مربی درباره جزئیات این مستند به گفت وگو نشسته ایم که در زیر می خوانید.

صدای ذهنی راوی قصه

وقتی قرار است یک اثر شکل بگیرد بی تردید سوژه، دغدغه سازنده بوده که دست روی آن گذاشته است. فرزاد خوشدست، کارگردان این مجموعه مستند می گوید: علاقه به فضای دراماتیک و تجربه کارهای قبلی ام، مرا به سمت طراحی درونمایه فیلم مجموعه خط باریک قرمز کشاند و تصمیم گرفتم چنین اثری بسازم. واقعیت این است که می خواستم خط باریک قرمز یکی از آوانگاردترین مستندهای چندسال اخیر باشد. این یک ادعا نیست، بلکه اتفاقی است که حاصل شده. ضمن این که می خواستم مستندی بسازم تا در جامعه تاثیرگذار باشد به همین دلیل دست روی نوجوانان گذاشتم. همان طور که می دانید ذات نوجوانی همراه با خشونت و شیطنت های خاص است، حالا وقتی این ذات در فضای مجرم بودن و بزهکاری قرار می گیرد به یک فاجعه تبدیل می گردد. مجموعه مستند خط باریک قرمز روایتگر نوجوانانی است که در کانون اصلاح و تربیت هستند. البته کار فراوری بسیار سخت بود و طاقت فرسا. در این مستند توماج دانش بهزادی در نقش مربی بچه ها حضور دارد و می توان گفت شخصیت اصلی که بچه ها را دور هم جمع می نماید، همین مربی است که در سریال این موضوع بیشتر دیده می گردد. مربی به عنوان قهرمان وارد قصه می گردد و هم باید مسائل خودش را سامان بدهد و هم این که با مسائل بچه ها سر و کله بزند. البته راوی مستند هم توماج است و او صدای ذهنی دارد و در قالب این صدا و نریشن ذره ذره با کسانی آشنا می شویم که وارد قصه می شوند؛ همچون فرهاد اصلانی، هنگامه قاضیانی، مجتبی جباری، امین میری، حمید پورآذری و... مخاطب در قالب صدای ذهنی توماج متوجه خواهد شد که چرا اینها وارد فضای قصه می شوند.

شنیدن صدایی آشنا

خوشدست در بخشی از صحبت هایش درباره انتخاب نام این مجموعه می گوید: ابتدا مجموعه مستند خط باریک قرمز با نام پس از حبس، کد فراوری گرفت که در زمان مدیریت آقای علی اصغر پورمحمدی، مدیر وقت شبکه سه بود. او با این که از شبکه رفته بود، اما دست از حمایت برنداشت. همچنین نگار اسکندرفر، دیگر تهیه نماینده این پروژه به هزینه های کار یاری کرد. از سوی دیگر می خواستم کار به لحاظ حسی، تماشاگر را با خودش درگیر کند. به همین دلیل به نام پس از حبس بود. تا این که در طراحی چوب ها که در بخشی از صحنه استفاده شده بود، متوجه شدم بچه ها با هم از واژه خط باریک قرمز استفاده می نمایند و در واکنش هایشان از این بهره می برند. وقتی این صداهای آشنا را شنیدم احساس کردم خیلی مناسب کار است. به همین دلیل نام مستند را خط باریک قرمز گذاشتم. در مجموع پست پروداکشن این کار خیلی طولانی بود و همه عوامل بدون گلایه صبوری کردند. با این که شرایط اقتصادی، برآورد قبلی بود اما پای کار ایستادند و مردانگی کردند که باید از تک تک شان تشکر کنم. مستند خط باریک قرمز یک اثر معمولی نیست، حتی باعث نجات جان یک زندانی نوجوان شد و زندگی هشت نوجوان را تغییر داد. در این راستا رسانه ملی، قوه قضاییه و سازمان زندان ها یاری زیادی کرد. از حمایت آقای پورمحمدی، مدیر اسبق شبکه سه ممنون هستم. آقای یزدی، مدیر شبکه مستند برای پخش این مجموعه مستند داستانی حمایت زیادی کردند که جای قدردانی دارد. از رئیس رسانه ملی و معاون سیما درخواست دارم از این کار حمایت نمایند، چون پخش آن قطعا واکنش های زیادی در بر خواهد داشت و جنجال به پا می گردد. برای فراوری این اثر پنج سال همه خالصانه و با جان و دل کار کردند و معتقدم مجموعه مستند خط باریک قرمز، فاخرترین مستند بعد از انقلاب در تلویزیون است.

انعطاف پذیری در مقابل بچه ها

دانش بهزادی، تجربه های زیادی در تئاتر دارد که قطعا در بازی اش در مجموعه مستند داستانی خط باریک قرمز بی تاثیر نبوده است. او در این باره معتقد است: مسلما تئاتر خیلی یاری کرد تا مربی در فضای درستی از این مستند قرار بگیرد. رابطه با تماشاگران به تجربیاتم یاری نموده است. همین باعث شد در مواجهه با بچه ها انعطاف پذیر باشم، چون هر روز بچه های کانون یک حال متفاوت داشتند. یک روز دعوا می کردند. یک روز حالشان خوب بود و... به همین دلیل من به عنوان پارتنر کار باید منعطف می بودم و با حال و هوای بچه ها سازگار می شدم. البته تجربه همکاری با بچه ها سختی های خودش را داشت، زیرا آنها مواردی را در زندگی شان پشت سر گذاشته بودند که دردناک بود. گرچه من خودم بسیار سختی کشیده ام و زلزله بم را با گوشت و پوستم درک نموده بودم اما روزهای اول کار در کانون زیر فشار روحی بودم، حتی بچه ها ابتدا کار را جدی نگرفته بودند، اما بعد جهانشان را باز کردند و اجازه دادند وارد آن شوم.

تجربه فرهاد اصلانی در بهزیستی

حال این سوال مطرح می گردد که چطور کارگردان به انتخاب بازیگرانی همچون اصلانی، قاضیانی و... افتاده است. خوشدست در این باره شرح می دهد: برای انتخاب هر یک از دوستان به پیشینه زندگی دوستان نگاه نموده و فکر کردم. همچنین مشورت هم گرفتم. به عنوان مثال آقای اصلانی در بهزیستی کاری انجام داده بود و انتها نامه کارشناسی تئاترش را در بهزیستی کار نموده بود. خانم قاضیانی کتاب های زیادی ترجمه نموده و مقالاتی با چنین موضوعاتی را خوانده بود. ضمن این که خودش مادر است و پسر نوجوان دارد که اتفاقا رابطه عاطفی خوبی با هم دارند. مجتبی جباری به گفته خودش از کف شهر و باشگاه راه آهن آغاز نموده بود و چنین بچه هایی را درک می نماید و همواره هم دست به خیر است. امین میری و حمید پورآذری تجربه این چنینی در تئاتر داشته اند. دلیل انتخاب توماج دانش بهزادی این است که از او بازیگران بسیار خوب تئاتر است و سیمرغ تئاتر فجر را در بخش بین الملل گرفته و تجربه های جهانی داشته. او دانش آموخته مدارس ایتالیاست و در آنجا دوره دیده است. از همه مهم تر این که او اهل کرمان است و از زلزله بم نجات یافته و با سختی درس خوانده به همین دلیل او را انتخاب کردم. توماج بسیار باسواد است و هر وقت او را دیده ام دو کتاب در دست دارد و مطالعه می نماید. ضمن این که من باید کسی را انتخاب می کردم که برای نقش مربی-که جنس بازی اش رئال باشد-همه این ویژگی ها را داشته باشد به همین دلیل بسیار خوش شانس بودم که او به عنوان قهرمان اصلی انتخاب شد.

تجربه ای همراه تا انتها عمر

توماج دانش بهزادی در نقش مربی وارد کانون می گردد و با بچه ها ارتباط می گیرد. وی درباره حضورش در این مستند و سختی هایش این طور تعریف می نماید: باورم نمی گردد مجموعه مستند داستانی خط باریک قرمز پخش می گردد. به نظرم فرزاد خوشدست، شاخ غول را شکسته زیرا خیلی برای پخش با بی مهری روبه رو شده بود. به همین دلیل خوشحالم این اثر پخش می گردد. حمایت های آقای پورمحمدی، مدیر اسبق شبکه سه بسیار ما را دلگرم می کرد. بدون شک، لطف و محبت آقای یزدی، مدیر شبکه مستند در پخش این مستند بسیار زیاد بود. به نظرم پخش این مستند می تواند تاثیر عمیقی روی مردم بگذارد. رویای من از کودکی، ورود به دنیای هنری بود. همواره عاشق زرق و برق سینما و تئاتر بودم و برای رسیدن به این رویا خیلی زحمت کشیدم. از ابتدا به فرزاد خوشدست برای انتخاب افراد در کار یاری می کردم. تا این که یک روز فرزاد به من گفت می تواند به کلاس دانشگاهم بیاید و یک روز حضور داشته باشد. من هم پذیرفتم. وقتی رابطه من را با دانشجویان دید، همان جا مطمئن شد برای نقش مربی مناسب هستم. حضور در این اثر برایم خیلی جالب بود و تجربه عجیب و غریب که تا آخر عمر با من است. چون آنجا به واسطه بچه ها تجربه های زیادی پیدا کردم.

نگذاشت غرق شوم

تعامل کارگردان و بازیگر در طول کار خیلی اهمیت دارد. دانش بهزادی در این باره عنوان می نماید: رابطه من و فرزاد همراه با عشق، بازی، جنگ، همفکری، همراهی، تنش و... بود. فرزاد همه جوره پای کار بود و باعث شد ما با کار عجین شویم. او به من اعتماد کرد و اجازه داد در این دریا شنا کنم، اما مراقب بود غرق نشوم. به همین دلیل راستا خوب جلو رفت و رابطه درخشان پر از خوشی و سختی را تجربه کردیم. امیدوارم مردم از تماشای این مستند تاثیر بگیرند. از سوی دیگر هنگام ساخت این مجموعه مستند من درگیر نامزدم خانم غزالی هم بودم که همسرم هستند. در آن مقطع او تئاتری روی صحنه داشت و من باید حواسم به او هم بود. البته متن نمایشنامه این مستند هم همسرم نوشته بود. به همین دلیل در طول کار اتفاقات زیادی افتاد. اما خوشبختانه همه مسائل را سامان دادیم و کار را به اتمام رساندیم. حال امیدوارم برای پخش این اثر سعه صدر داشته باشند تا تاثیر آن را در جامعه ببینیم.

فاطمه عودباشی - رسانه / روزنامه خبرنگاران