ارائه توضیحاتی درباره تعریف بافت فرسوده و تاریخی و آخرین شرایط پرونده گذر آقا نجفی - سفر به تایلند

شهردار اصفهان در مراسم معارفه معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان گفت که جهت تحول شهرداری از این معاونت می گذرد و این جمله به خوبی بیانگر اهمیت بخشی است که اکنون وحید مهدویان سکان دار آن شد. او در برنامه خود برای معاونت شهرسازی و معماری هشت محور اصلی را تعریف کرد که به ترتیب شامل این موارد است: تحقق شهرسازی الکترونیک و هوشمند، ارتقای شاخص ها و معیارهای شهر اسلامی ایرانی به سوی شهرسازی انسان گرا، معرفی و راهبری پروژه های شاخص شهری و مسکن با رویکرد رونق اقتصادی شهر، طرح ریزی و پایش پروژه های شهری و مسکن با تمرکز بر بافت های فرسوده، مانع زدایی، ارائه خدمات شفافیت عملکرد و کاهش فساد اداری با رویکرد جلب رضایت و اعتماد اجتماعی، بازتعریف و معنادار شدن فعالیت واحدهای ستادی منطقه ها و سازمان های ذی ربط با رویکرد چابک سازی، توسعه خصوصی سازی و اشتعالزایی، احیای بافت های تاریخی و ارزشمند شهر با رویکرد توسعه گردشگری و توسعه فعالیت ها با رویکرد تحول خواهی و انقلابی گری.

نظر به استمداد خواهی رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر از استاندار اصفهان برای رسیدگی به شرایط بافت فرسوده شهری بویژه در منطقه ها یک و سه همچنین نشر اظهارات نایب رئیس شورای شهر اصفهان در خبرگزاری رسمی شهرداری اصفهان که مساحت بافت فرسوده اصفهان را بیش از مساحت برخی کشورهای کوچک دانسته و ضرورت نوسازی را یادآور شده بود و به دلیل حساسیتی که همواره بر روی کلید واژه بافت فرسوده به دلیل خطر خلط آن با بافت ارزشمند تاریخی وجود دارد، از معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان خواسته شد که پیش از هر چیز تعریفی از این دو اصطلاح را ارائه کند.

شرح بافت

مهدویان پیرامون ارائه شرحاتی درباره تعریف بافت فرسوده و تاریخی و آخرین شرایط پرونده گذر آقا نجفی گفت: بافت فرسوده یا ناکارآمد شهری دسته بندی های مختلفی دارد و براساس تعریف شورای عالی معماری شهرسازی هر بافتی که 50 درصد به بالا دارای معیارهایی چون ریز دانگی، ناپایداری و نفوذناپذیری باشد، تحت عنوان بافت فرسوده شناخته می شود.

او گفت: برخی بافت های فرسوده واجد ارزش تاریخی معماری و شهرسازی هستند که در طی زمان به آنها رسیدگی نشده و دچار فرسودگی شده اند. این نوع بافت عمدتاً در منطقه ها یک و سه، پنج و 11 اصفهان وجود دارد و بصورت جزیره ای است.

معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان ادامه داد: برخی بافت های فرسوده نیز واجد ارزش شهرسازی و تاریخی و معماری نیستند؛ در توسعه بافت تاریخی به وجود آمده اند، اما ساختشان نظام مند و سیستماتیک نبوده و به مرور زمان دچار فرسودگی شده اند.

مهدویان اضافه نمود: بافت فرسوده روستایی را هم به این دو دسته باید اضافه نمود و آن روستاهایی هستند که به مرور زمان به شهر ملحق شده اند.

او تأکید کرد: هر سه دسته این بافت ها ناکارآمد هستند، اما برخی از آنها در دسته فرسوده دارای ارزش تاریخی و برخی در گروه فرسوده فاقد ارزش تاریخی قرار می گیرد. ملاک این تقسیم بندی نیز ثبت شدن در فهرست میراث ملی کشور نیست، به همین دلیل ما به مبحث بازآفرینی توجه و برای بافت فرسوده تاریخی و غیر تاریخی دو نوع فعالیت تعریف کردیم.

معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان گفت: زبان ورود به بافت فرسوده تاریخی با بافت فرسوده غیر تاریخی فرق دارد و شیوه عمل و مداخله ما نیز در مدیریت شهری باید در این دو بافت تفاوت داشته باشد. به همین دلیل بود که طی روزهای گذشته با مسئولان میراث فرهنگی یزد دیدار داشتیم و درصددیم که نشستی را نیز برای هم اندیشی با مسئولان میراث فرهنگی شیراز برگزار کنیم تا مثلث طلایی گردشگری اصفهان، یزد، شیراز را با تمرکز بر بحث گردشگری بافت تاریخی پیش ببریم.

مهدویان گفت: بافت تاریخی بیش از آنکه به مداخله مستقیم نیاز داشته باشد، به فکر خلاق و هدف گذاری تعیین نیاز دارد و ما باید بستری را برای عملیاتی شدن این ایده ها فراهم کنیم. مطالعات خوبی تا به امروز دراین باره اجرا شده اما در حد مطالعات به جای مانده و به همین دلیل رویکرد ما در معاونت تازه این است که اقدامات شایسته ای که در دستگاه های علمی شاخصی مثل جهاد دانشگاهی اصفهان اجرا شده را به مرحلۀ اقدام برسانیم و به یک اتفاق حتی فرا شهری تبدیل کنیم، چون در مسئله احیای مثلث طلایی گردشگری اصفهان نقش پدری را دارد.

او یادآور شد: رویکرد ورود ما به بافت فرسوده تاریخی، بسترسازی و مانع زدایی و حمایت های مادی و قانونی است تا بتوانیم مطالعات علمی اجرا شده را به انجام برسانیم.

معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان در این باره شرح داد: در جلسه ای که اخیراً با حضور اعضای شورای شهر، شهردار و مدیرکل راه و شهرسازی داشتیم با تکیه بر تجربه دوستانمان در یزد، این دغدغه را بیان کردیم که وقتی راه و شهرسازی ازنظر قانونی این امکان را دارد که اگر میراث فرهنگی از او بخواهد برای ایجاد نفس خور، دور یک بنای تاریخی که بافت مسکونی به آن چسبیده و موجب تخریب آن شده را آزادسازی کند تا بارگذاری درست در آن قسمت انجام شود، با موافقت در این زمینه یک گام به حفظ بافت نزدیک شده است.

مهدویان اظهار کرد: ما در این باره قانون داریم و می خواهیم از این قانون استفاده کنیم. در پی این نیستیم که خودمان طرح بگذاریم و خودمان هم مجری شویم چون خیلی وقت ها یک بنا را بازسازی کرده ایم و بعد هم در آن را بسته ایم و این باعث شده که آن بنا دچار فرسودگی شود. درست این است که هر جا لازم است پول بدهیم، پول بدهیم و هر جا لازم است با قانون مانع زدایی کنیم این کار را انجام بدهیم تا درنهایت بستری را ایجاد کنیم که سرمایه گذاران در بافت کار کنند.

او گفت: بنا داریم مرکز توریستی را از مرکز تاریخی جدا کنیم و معاونت شهرسازی و معماری، در این مقوله تنها سیاست گذار و راهبر و بسترساز است. معتقدیم که برنامه ریز، باید یک گروه تخصصی حرفه ای باشد و مجری نیز یک گروه تخصصی حرفه ای از بخش خصوصی و البته همه ما باید هم افزایی خوبی با اداره کل میراث فرهنگی داشته باشیم.

معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان شرح داد: طی چند سال گذشته خواسته یا ناخواسته رویکرد شهرداری و میراث فرهنگی، رویکردی تقابلی بوده اما با برگزاری جلساتی که با میراث فرهنگی تهران و یزد داشتیم، در واقع می خواستیم این پیام را به میراث فرهنگی اصفهان برسانیم که نگاه ما تغییر کرده و باید به هم کمک کنیم تا اتفاقی بیفتد، وگرنه در کشاکش این تقابل ها و تضادها، بناهای تاریخی از دست می رود.

مهدویان تأکید کرد که بافت تاریخی بیشتر از آنکه به سرمایه مادی نیاز داشته باشد، به فکر خلاقانه، متفاوت واگرا نیاز دارد.

او عملیاتی شدن ایده ها را برای ساماندهی بافت تاریخی، نیازمند کسب اعتماد اجتماعی دانست و با بیان اینکه اگر اعتماد اجتماعی در شهر به وجود بیاید، مردم خودشان به میدان می آیند، ادامه داد: از نظر کالبدی، حساسیت های بافت فرسوده کمتر از بافت تاریخی است و به همین دلیل در این بخش دست ما بازتر است. برای نمونه، درباره حصه و جلوان حرف های زیادی زده شده اما اقدامات، نظام مند نبوده و ما با در نظر گرفتن اینکه 14 هزار هکتار زمین داخل محدوده شهری در این بخش وجود دارد، همچنین با توجه به انجمن ها و سایر بخش هایی که در حوزه های اجتماعی و فرهنگی این منطقه فعالند، نخ تسبیحی را تعریف کردیم که تمام فعالیت ها را به هم مرتبط کند و می گوییم سر این نخ باید در دست شورای محله باشد. این شورا به شهرداری می گوید که در بخش خدماتی، فرهنگی، شهری و ... برای حصه و جلوان چه باید کرد.

معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان گفت: وقتی یک گروه حرفه ای اجرای سناریو را بر عهده بگیرد، مردم و سرمایه گذاران به آن بیشتر اعتماد می کنند و وظیفه ما نیز حمایت از این گروه است.

او با اشاره به اینکه ما، به کار ویژه، نگاه ویژه و ساختار ویژه برای اقداماتمان نیازمندیم، اضافه نمود: هوشمند سازی و بازآفرینی شهری دو طرح ویژه ما بود که اولی شروع شده و برای دومی نیز باید یک گروه ویژه داشته باشیم. چون بخشی از امورات این طرح شهری و برخی فرا شهری است، از راه و شهرسازی نیز خواسته ایم که برای طرح های ویژه تمایز قائل شوند و جدای از بقیه پرونده ها آن را در کمیسیون های مربوطه مطرح و بررسی کنند، چراکه اگر دیر شود، ممکن است گروه اجرایی آن طرح از هم بپاشد.

مهدویان گفت: فاز مانع زدایی و حذف فرایندهای غیرضروری در معاونت شهرسازی و معماری شروعشده و از نیروهای موجود در این بخش ها نیز با ارائه آموزش لازم در بخش های دیگری استفاده خواهیم کرد. چنانکه گفته شد نقش آن ها سیاست گذاری و بسترسازی و راهبری است و گروه های فنی و تخصصی مثل جهاد دانشگاهی اصفهان، برنامه ریزی و هماهنگی با بخش خصوصی را بر عهده خواهند گرفت.

شرایط گذر آقا نجفی

شورای عالی شهرسازی و معماری مهر سال 1399 مهلتی یک ماهه برای تهیه طرح ساماندهی گذر آقانجفی و اقدام فوری برای بهبود شرایط کالبدی موجود آن به شهرداری اصفهان داده بود. شهرداری اصفهان نیز در ماه های ابتدایی سال 1400 با برگزاری یک کمیته داوری برای بررسی طرح های پیشنهادی ارائه شده، درنهایت طرح سازمان نوسازی بهسازی خود را به عنوان رتبه نخست این کمیته معرفی و سپس آن را به اداره کل راه و شهرسازی استان اصفهان ارسال کرد.

از آنجا که پس از گذشت ماه ها، هنوز سرنوشت این طرح و تصمیمی که برای ساماندهی گذر آقانجفی باید گرفته شود تعیین نیست. از معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان خواسته شد تا موضع خود را در خصوص پرونده گذر آقانجفی اعلام کند.

مهدویان با تأکید بر اینکه ابتدا نگاه شخصی خود را بیان می کند، شرح داد: برخی اقدامات در بافت های تاریخی الزامی است. شاخصه بافت فرسوده نفوذناپذیری است که برای درست کردن این معضل، باید تعریض انجام بدهیم، گذر چهار متری را به شش و 12 متری تبدیل کنیم تا نفوذپذیر شود و این اقدامات، لاجرم باید در بافت تاریخی انجام شود، اما آنچه گذر آقانجفی با آن درگیر شد، نداشتن تدبیر مناسب برای اجرا بود. نگاه از بالا به پایینی که وجود داشت و اقداماتی که انجام شد، اعتراضاتی را به وجود آورد که در نهایت به بی اعتمادی ختم شد و این بی اعتمادی، همان چیزی است که اشاره کردم ما باید از آن بپرهیزیم.

او گفت: طبق آخرین گزارشی که گرفته ام، طرح ساماندهی اصلاح و دوباره ارسال شده اما هنوز به این پرونده کامل ورود نکرده ام و تنها به سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان تأکید کردم که تا زمانی که طرحی مصوب نشود نباید اقدامی صورت بگیرد.

معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان در ادامه گفت: پرونده هایی مثل گذر آقانجفی زیاد است و ما فقط باید حواسمان باشد زمانی که می خواهیم طرحی را تصویب کنیم و بعد لودر را به بافت ببریم، نگاه مردمی پشت آن باشد و بگونه ای باشد که خود مردم پشت لودر بنشینند نه شهرداری.

پرسیده شد: اگر مردم اشتباه بگویند چه؟ طبیعی است که برخی از مردم به دلیل منافع شخصی توجهی به ارزش بافت تاریخی و ضرورت حفظ آن نداشته باشند. مهدویان پاسخ داد: این وظیف گروه برنامه ریزی و تسهیلگر است که اینجا ورود پیدا کند و هم بحث های فنی و هم مردمی را در نظر بگیرد و در نهایت به یک خروجی درست برسد. او تأکید کرد که کار در بافت تاریخی کار سختی است و نیاز به تدبیر و حرکت آهسته دارد.